Archivo: Elhuyar
Ozono-zulo bat agertu da Artikoan
Martxoaren amaieran, 18 kilometroko altueran, % 90 jaitsi da Artikoko estratosferan dagoen ozono-kopurua, hainbat zientzia-erakundetako zientzialariek egiaztatu ahal izan dutenez. Halako egoerarik ez da gertatu 2011. urtetik.
Baliteke ibuprofenoak COVID-19 gaitza okertzea
Konplikazio kardiobaskularrak zein arnasketakoak dira COVID-19ak eragin dituen arazo larrienak, eta, azken asteotan, denen ahotan ibili da ibuprofenoak eta bestelako antiinflamatorio ez-esteroideoek okertzen ote duten gaitzaren eboluzioa. Oraingoz, adituek ez dute frogarik halakorik ziurtatzeko, baina baliteke hala izatea, dauden ebidentziak kontuan hartuta.
Materia ilunaren zantzutzat jo izan den seinalea baztertu dute
Partikulen fisikaren hainbat ereduk proposatu izan dute materia iluna pixkanaka deskonposatu eta materia arrunt bihur litekeela, eta prozesu horretan fotoiak askatu litezkeela. Hala, proposatu izan da zenbait galaxiatan ikusitako 3,5 kiloelektronvolteko X izpien isuri-mota bat izan zitekeela horren froga. Science aldizkarian argitaratutako ikerketa batek, ordea, ezeztatu egin du hori hala denik. Ikerketaren arabera, hainbat galaxiatan eta galaxia-kumulutan hauteman den X izpien seinale bat ez da materia ilunaren deskonposizioaren ondorioa.
Ugaztunetan emeek dute bizi-itxaropenik handiena
Ugaztunen artean, emeen batez besteko bizi-iraupena arrena baino % 18,6 handiagoa da, nazioarteko ikertzaile-talde batek PNAS aldizkarian aurkeztutako datuen arabera.
COVID-19ak ekonomian izan ditzakeen epe laburreko ondorioez ahazteko eskatu du The Lancet-ek
The Lancet aldizkariak gogor jo du hainbat herrialdetan COVID-19 gaixotasuna ez zabaltzeko hartzen ari diren neurri eskasen aurka. Editorialean adierazi dutenez, politikariek hartutako neurriak motelegiak eta eskasak izan dira, kasu askotan. Arriskuak hartu eta modu erabakigarriagoan jokatzeko eskatu die politikariei: haien irudi publikoak eta ekonomiak jasan ditzakeen epe laburreko ondorioez ahaztu, eta gizateriaren osasunak eskatzen duen erantzukizunez joka dezatela.
Itsasoari begira
Ozeanokoak dira planetako ekosistemarik ezezagunenetakoak. Han daude gizateriaren hurrengo erronka zientifikorik handienak, Nazio Batuen arabera. Indar eta ahalmen ikaragarriko gunea da, baina egoera kritikoan dago. Gizartea itsasora begira jarri eta erronka horiei heltzeko deia egin du UNESCOk. Itsas Zientzien Hamarkada izendatu du 2021-2030ekoa, itsasoari begira jar gaitezen. Hamarkadako erronka nagusiez hitz egin dugu itsasoko lau aditurekin.
Biziaren hasierako lehenengo entzimen egitura proposatu dute
AEBko ikertzaile-talde batek, Lurreko biziaren hastapena nolakoa izan zen argitu nahian, hasierako metabolismo hartan gakoak izan ziren bi egitura proteiko identifikatu ditu. Ikertzaileen ustez, lehenengo entzima metabolikoak lirateke egitura xume haiek, bizia sor zedin funtsezkoak izan zirenak.
Eunice Foote, aitzindari laborategian eta feminismoan
Joseph Henry fisikariaren txanda zen. Pauso irmoz igo zen oholtzara. Ehunka zientzia-gizon zituen aurrean. Arnasa hartu, eta honela hasi zen: “Zientzia ez da ez inongo herrialdetakoa, ez inongo sexutakoa. Emakumeen esferak ez du soilik biltzen edertasuna eta erabilgarritasuna, egia ere biltzen du”.
Uretatik hidrogenoa erauzteko teknologia merkatu dute
Uraren elektrolisia egiteko katalizatzaile merke bat garatu du AEBko ikertzaile-talde batek. Teknologia hori hidrogenoaren bitartez energia biltegiratzeko erabil daitekeela adierazi dute. Nature Energy aldizkarian eman dituzte prozesuaren inguruko xehetasunak.
Suteen kudeaketarako animaliek duten garrantzia azpimarratu dute
Ezaguna da hainbat animalia belarjaleek duten garrantzia baso-suteen kontrolerako, belarrak eta bestelako landareak kontsumitzean, basoetako erregaia gutxitu egiten dutelako. Halere, belarjaleak ez dira suteen kudeaketan aritzen direnek kontutan hartu behar dituzten animalia bakarrak, Trends in Ecology and Evolution aldizkarian argitaratutako zientzia-artikulu batean ohartarazi dutenez. Osterantzean, kudeaketa horietan hegaztiak, intsektuak edota ugaztun handiak aintzat hartzeko beharra azpimarratu du Australiako zientzialari talde batek. Ikertzaileen esanetan, animalia horien jardunari esker, suteak izateko aukerak gutxitu daitezke.