Archives: Elhuyar
Saiek aerosorgailuekin talka egiteko arrisku handieneko eremuak identifikatu dituzte
Saiek aerosorgailuekin talka egiteko arrisku gehien non duten kalkulatu dute. Eta ondorioztatu dute Iberiar Penintsularen % 20 ez dela egokia aerosorgailuak ezartzeko, hegaztietan duen inpaktua kontuan hartzen bada. Environmental Impact Assessment Review aldizkarian argitaratu dute lana.
Nazismoa eta holokaustoa ezagutzea funtsezkoa da egungo profesional medikoentzako
Nazismoaren eta holokaustoaren historia ezagutzea ezinbestekotzat jo du The Lancet-en medikuntzaren historiari buruzko batzordeak, gaur egungo ikasketa medikoak eta etikoak sendotzeko, eta profesionalek ikuspegi osoago bat izateko, medikuntzan zein ikerketan. Ondorio hori plazaratu du batzorde horrek bere lehen lanean.
Zurrusta-korronte berri bat hauteman dute Jupiterren goiko atmosferan
Jupiterreko atmosferaren ezaugarri nagusietako bat dira jet edo zurrusta-korronteak. Orain, Nature Astronomy aldizkarian, orain arte ikusi ez zuten zurrusta-korronte baten aurkikuntza argitaratu da. EHUko Zientzia Planetarioen Taldeko ikertzaileek zuzendu dute ikerketa, eta 2022ko uztailaren 27an James Webb espazio-teleskopioak (JWST) egindako behaketan oinarritu dira.
Paleolitoko haurrak ezagutu nahian
Paleolitoari buruzko kontaeretan, gizonak izan dira protagonista nagusi eta ia bakar. Haurrak, emakumeak, adinekoak edo gaixoak ez dira aipatu, ez bada aztarna oso nabarmenen bat aurkitu dutelako. Azken urteotan, ordea, metodologia eta ikuspegi berriek agerian jarri dute isildutako kide horiek ere parte hartzen zutela taldeko jardueretan. Adibidez, orduko haurrek, gaurkoek bezala, tresnak lantzen ikasten zutela eta margotu egiten zutela baieztatu dute Francesca Romagnoli eta Verónica Fernández Navarro arkeologoek.
Europa ilargian dagoen karbono dioxidoa barneko ozeanoan sortu zela ondorioztatu dute
Eguzki-sisteman bizi estralurtarra egotekotan, hautagaietako bat Jupiterren Europa ilargia da, Izan ere, orain arteko behaketek iradokitzen dutenez, azalaren azpian ozeano likido bat du. Horrez gain, bizia sortzeko ezinbestekoak diren beste elemento batzuk ere izan beharko lituzke; horietako bat, karbonoa da. Eta azalean karbono dioxido izoztua du. Orain, JWST teleskopioaren datuetan oinarrituta, karbono dioxido hori ozeanoan sortua dela ondorioztatu dute.
Kristal likidoak: materiaren ulermen sakonago baterantz
Naturan badira substantzia batzuk solidoen eta likidoen arteko ezaugarriak dituztenak: kristal likidoak. Ikuspuntu zientifikotik biziki interesgarriak izateaz gain, gaur egungo teknologian giltzarri ere badira. Berriki, kristal likido mota berri bat aurkitu da, zeinak zientzialarien eskemak hautsi baititu. Historia luzeko kontua da, eta haren fisika ulertzeko abenturak aurrera jarraitzen du.
Kobre Aroan Iberian gizarte-estatus handiena zuena emakumezkoa zen
Kobre Aroan Iberian ezagutzen den gizarte-estatus handiena zuen pertsona emakumezkoa zen, orain arte uste zenaren kontrara. Metodo berritzaile bat erabiliz, hortzetako esmalteko peptido bat aztertuta, frogatu ahal izan dute pertsona hura emakumezkoa zela. Scientific Reports aldizkarian argitaratu dute aurkikuntza.
AHT eta auto elektrikoa, noizko eta zenbateraino?
Klima-larrialdiari aurre egiteko estrategien artean, garraioak garrantzi aipagarria du. Horren erakusgarri dira azken urteotan arloa eraldatzeko egin diren inbertsioak. Pertsonen mugikortasunean, adibidez, politika publikoek urteak daramatzate abiadura handiko trena eta auto elektrikoa bultzatzen. Hala eta guztiz ere, egitasmo horiek ez dira gauzatu: AHTaren epeak behin eta berriro luzatzen dira, eta errekuntzako motordun autoak gehiengoa dira oraindik, motor elektrikoa dutenen aldean.
Herbiboro handiek tundrako biodibertsitatearen galera moteltzen dute
Tundrako biodibertsitatearen galera motelago ari da gertatzen herbiboro handiak dauden lekuetan. Ondorio horretara iritsi dira 15 urtez tundrako biodibertsitatearen jarraipena eginda. Science aldizkarian argitaratu dituzte emaitzak.
Lur zailetako mikroorganismoak inokulatzeak landareen erresilientzia handitzen du
Landareek klima-aldaketari aurre egiteko ahalmen handiagoa izan dezaten, lurzoru gogorretan hazitako mikroorganismo-komunitateak inokulatzea eraginkorra izan daitekeela iradoki du ikerketa batek.